Δικαστικού Μελάθρου, τριών μεγάλων νοσοκομείων (Ελπίς, Άγιος Σάββας, Μαιευτήριο Έλενας Βενιζέλου) καθώς και άλλων μικρότερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Στον ίδιο χώρο βρίσκονταν και οικόπεδα της Εκκλησίας της Ελλάδος, τα οποία όμως ανταλλάχθηκαν με το δημόσιο.

Το όνομά της συνοικίας δόθηκε αργότερα όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης παραχώρησε την υπόλοιπη αδόμητη έκταση στους πρόσφυγες από τη Μικρασία.

Αεροφωτογραφία του 1939. Διακρίνεται η Λ.Αλεξάνδρας, το γήπεδο και τα προσφυγικά. Εκτός από τη Λεωφόρο που έχει ήδη ασφαλτοστρωθεί, κυριαρχούν ακόμα  οι χωματόδρομοι…

Η περιοχή προς τιμή του, ονομάστηκε  «Κουντουριώτικα» και είναι στους Αμπελοκήπους. Είναι ο προσφυγικός συνοικισμός πίσω από το γήπεδο του Παναθηναϊκού.

Πληροφορίες: Μάρω Μπουρδάκου, αρχείο Χρ.Μπερούκας

mixanitouxronou.gr

.

ξετρελαθεί οι νέοι. Αντί να ασχολούνται με τις σπουδές και τις εργασίες τους σπαταλούσαν το χρόνο τους απολαμβάνοντας τα κάλλη των γυναικών που κατέφθαναν από το εξωτερικό.

Ακόμη περισσότερο ο Λούης καταδίκαζε τους «σεσαθρωμένους, απομωραθέντας γέροντας» που περνούσαν την ώρα τους στις διασκεδάσεις «ανθοβολούντες και παταγούντες»! Κατέληγε επισημαίνοντας πως τα καφέ σαντάνς ήταν τόποι και ενδιαιτήματα της διαφθοράς και της παραλυσίας και εντέλει καταστροφή για τον τόπο. Μάλιστα την εποχή εκείνη είχε έλθει από το Παρίσι στην Αθήνα η μόδα του χορού καν-καν, ενός ιδιαίτερα ζωντανού χορού που περιλάμβανε κινήσεις των ποδιών οι οποίες θεωρούνταν προκλητικές για τα ήθη της εποχής. Ένας χορός που έγινε μόδα στη γαλλική πρωτεύουσα το 1830 και περίπου 15 χρόνια αργότερα είχε κατακτήσει τον χορό του θεάματος και εξαπλωνόταν σε όλες τις πρωτεύουσες της Ευρώπης.

Αλλά τα δημοφιλή εκείνα διασκεδαστήρια του Ιλισού ανέλαβε να υποστηρίξει η βραχύβια σατιρική εφημερίδα «Αλέκτωρ» φροντίζοντας να αποκαλύψει τα «καμώματα» του Λούη. Τον κατηγόρησε ότι σύχναζε στο θερινό θέατρο της Ομόνοιας «όπου αι Μπαλαρίνες δεικνύουν αναισχύντως τα μέλη του σώματός των ούσαι σχεδόν γυμναί όταν χορεύουν». Επίσης, τον κατηγόρησε ότι ήταν «συνδρομητής και επισκέπτης», δηλαδή σύχναζε στους κακόφημους καφενέδες που βρίσκονταν στα βόρεια μέρη του Πειραιώς και φιλοξενούσαν διάφορους θιάσους με αλλοδαπές. Το… φύσαγε και δεν κρύωνε ο Λούης!

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

mikros-romios.gr

.

την αναδάσωση.
Η Αθήνα δεν ήταν παρά ένα μεγάλο χωριό περιορισμένης έκτασης.
Ετοιμαζόταν όμως για την πληθυσμιακή και κτιριακή έκρηξη.
Ο δρόμος φυσικά είναι η Πατησιών, που ένωνε την Ομόνοια με την ομώνυμη περιοχή.
Η έκταση της είναι περίπου τέσσερα χιλιόμετρα.
Η Πατησίων είναι από τους πιο ιστορικούς δρόμους της πόλης, με κορυφαίο γεγονός την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

mixanitouxronou.gr

.

ονειροπολούσαν στους χώρους αυτούς, το πρωί πριν από την ανατολή του ήλιου, το απόγευμα μετά τη δύση του και τις νύχτες. Προπάντων τις νύχτες, όταν η μισή Αθήνα κατευθυνόταν στο Ζάππειο!
Στις αρχές του 20ού αιώνα, μερίδα του Τύπου υποστήριζε ότι το Ζάππειο είχε χάσει την αίγλη του από τα «παλαί ρουαγιάλ» και τα «παλαί ντε πρενς». Αλλά αυτό δεν ίσχυσε ποτέ. Το ολοπράσινο Ζάππειο ήταν πάντοτε το προσφιλές καταφύγιο των Αθηναίων, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, διότι διέθετε ό,τι δεν είχαν τα άλλα σημεία, «πράσινο-κυανού» ορίζοντα! Έτσι, ολοένα και αυξάνονταν οι περιπατητές του.

Κάθε νύχτα, με ή χωρίς σελήνη, ακούγονταν τόνοι από γέλια αλλά και οι μουσικές που παρήγαγαν τα… κουτάλια του παγωτού στο Ζάππειο. Δεν υπήρχε Αθηναίος που να μην κάνει τη βόλτα του εκεί. Ήταν κάτι σαν «ιερό καθήκον». Τουλάχιστον το ένα δέκατο των κατοίκων περνούσε από εκεί μια φορά την ημέρα για να δροσίσει τα χείλη του με μια κουταλιά παγωτού ή για να φιλοσοφήσει στους ατμούς ενός βαρύ γλυκύ!

Ο κόσμος των συνοικιών

Τα βραδάκια, κατά τις εννιά, καταλαμβάνονταν οι περίπου δύο χιλιάδες καρέκλες του καφενείου και τα τετρακόσια και πλέον παγκάκια του κήπου. Στις δέκα δεν υπήρχε θέση αδειανή. Ακόμη και τα λίθινα διαζώματα κουβαλούσαν στη ράχη τους κομψά σώματα Ατθίδων από την Πλάκα και το Μεταξουργείο αλλά και τα κομψότερα σώματα των μόρτηδων που ασχολούνταν με το αποτελείωμα της γόπας ή του πασατέμπου.
«Τίγκα» λοιπόν το Ζάππειο τη νύχτα… Όλα γεμάτα. Ο Κήπος, το Αναψυκτήριο και οι στενωποί, όπως και η πλατεία μπροστά από το Μέγαρο. Πλούσιο δειγματολόγιο προσώπων, στολών, αμφιέσεων, χρωμάτων. Τα πάντα εκεί τις νύχτες, ιδιαίτερα τις νύχτες των γιορτών. Άλλοι «κολυμπούσαν» στο νεόφερτο ηλεκτρικό και ροκάνιζαν την προκατακλυσμιαία πάστα, άλλοι ονειροπολούσαν, άλλοι συζητούσαν και άλλοι περιπλανιόντουσαν χωρίς δεκάρα προβάλλοντας ποιητικές διαθέσεις. Οι τελευταίοι ήταν και οι πιο απολαυστικοί.

Η σύνθεση της παρέας

Σχηματίζονταν παρέες, ομάδες, κύκλοι, πολυμελείς οικογένειες καταλάμβαναν τα παγκάκια, ενώ άλλοι εισέδυαν στα σκοτεινότερα του κήπου για να πουν όσα αιωνίως λέγονται. Όλα τα παγκάκια, ιδιαίτερα τα διπλά που βρίσκονταν μπροστά στην πλατεία, μετατρέπονταν σε κτήμα του κόσμου των συνοικιών που ξεκινούσε από τα Πετράλωνα, τα Αναφιώτικα, το Βατραχονήσι για να πάρει τον αέρα του στο Ζάππειο. Η κυρά-Γιώργαινα, η κυρά-Νικόλαινα και η κυρά-Θανάσαινα, ο Μήτσος, ο Νώντας, ο Τέλης, η Μαρίκα, η Κατίνα, η Ελενίτσα, όλη η κλασική προσωπογραφία βρισκόταν εκεί προς μελέτη και σπουδή…
Κάθε πάγκος φιλοξενούσε τον μόρτη του, τη γλωσσού, την κυράτσα και οι κουβέντες συνήθως περιστρέφονταν στον φανταστικό κόσμο της νεότερης… Χαλιμάς. Στο ένα παγκάκι η κυρά-Γιώργαινα με την κόρη της και στο άλλο παγκάκι η μοδιστρούλα Μαρίκα, από τις πρωτόβγαλτες. Διηγείται στους συνομηλίκους της κάτι σαν παραμύθι. Αλλά η αφήγηση της Μαρίκας διακοπτόταν ξαφνικά και η παρέα των Ατθίδων του Βατραχονησίου στεκόταν για να ακούσει το άσμα μιας παρέας κανταδόρων που έρχονταν από το βάθος του Κήπου.
«Με μια ματιά που μούριξε
το ιλαρόν σου βλέμμα
έκανες την καρδούλα μου
και στάζει μαύρο αίμα»

Στη Νεάπολη και τα θεατράκια του Λυκαβηττού

Αφήνοντας πίσω τους φιστικάδες, τους κουλουρτζήδες, τους μόρτηδες και τις αβρές Ατθίδες να συμφύρονται στο Ζάππειο, περνάμε από το Σύνταγμα και την Ομόνοια για να εισχωρήσουμε στη Βασίλισσα των Συνοικιών, τη Νέαπολη. Φως, ζωή, ξενύχτι, ξημέρωμα… Όλη η γειτονιά στο πόδι από το ένα πρωί στο άλλο. Λες και είχε δικούς της νόμους και δικό της πολίτευμα.
Γλεντούσε ο κόσμος της γειτονιάς. Γλεντούσε και πανηγύριζε τις ποιητικότατες νύχτες του καλοκαιριού. Μετά το θέατρο της Νεάπολης, τα θεατράκια «Κονιτσιώτης και Σα», όπως αποκαλούνταν και γράφονταν στον Τύπο. Στους πρόποδες του Λυκαβηττού, σε… δυσθεώρητα ύψη, συγκεντρωνόταν το «άι λάιφ» των απωτάτων της γειτονιάς, καθώς και το ανυπόδητο πλήθος, το πλήθος των ευπατριδών, αλλά και οι παραμάνες και οι μοδιστρούλες. Περίπτυξη της παντόφλας με το σκαρπίνι και αδελφικός εναγκαλισμός της ρεπούμπλικας και της φουστανέλας του εύζωνου φρουρού.
Το θεατράκι του Λυκαβηττού ήταν ο… αριστερός πνεύμονας της συνοικίας. Πιο δημοκρατικό και λαϊκό, εντελώς απλό και απέριττο. Όλα εκεί γίνονταν άνω-κάτω. Μοδίστρες και μοδιστρούλες, φοιτητές και φοιτήτριες, κουτσαβάκηδες και υπαξιωματικοί, φουστανελάδες και μπακάληδες… Ανακατωμένος ο ερχόμενος. Και όλος αυτός ο μυριόχρωμος και μυριόμορφος κόσμος παρακολουθούσε με μοναδική λαιμαργία το σπαρακτικότατο δράμα το οποίο σχεδόν πάντοτε τιτλοφορούνταν: «ΤΟ ΑΙΜΟΣΤΑΓΕΣ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΚΑΙ Ο ΜΑΥΡΟΣ ΔΙΑΒΟΛΟΣ» ή «Τα τρομερά βασανιστήρια του δόκτορος Γασπάρ και η ανάστασις της μαγίσσης».

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

http://mikros-romios.gr

.

σού επιφυλάσσει όλα τα φιλοφρονήματα της γης (…)

-Από πού είσθε δεσποινίς Τασίτσα;…

-…….

-Με συγχωρείτε, ερωτώ από πού είσθε;…...

-Περικαλώ;…

-Έκανα μίαν ερώτησιν…

-Ληξίαρχος είσαι, κύριε… φάβα;…

-Παρντόν, δεν εννοούσα…

-Παρντόν να γίνης και με το παρντόν να σε ξεβγάλουνε!…

Κατόπιν τούτου και ο πιο σκληρόκαρδος να είσαι, μπορείς να μην… ερωτευθείς; Μπορείς να μη δικαιολογήσεις τα τόσα θύματα της γοητευτικής Τασίτσας, που την δαγκάνουν με τα μάτια, την πυρπολούν, πεθαίνουν για μια ώρα στο κρεββάτι της;

Και η Μαρίκα, άλλο του καφωδείου άνθος… Τι ονειρώδης ύπαρξις είνε αυτή;… Απέναντί της ένα συμπαθητικό μεθυσμενάκι, Καλαμιωτάκι ερωτευμένο, της σιγοτραγουδάει το πάθος του:

«Αυτός είνε ο έρως… Άχ!… γεννιέται με μια ματιά…».

Αλλά αυτή η άσπλαχνη(…)

-Μωρ’ δεν αφήνεις τα σιρόπια να παραγγείλης καμμιά μπύρα;.. Στέγνωσε η γλώσσα μου, τραμπάκουλο… έ, τραμπάκουλο!…

Αθάνατη επαρχία! Σε χάρηκα και πάλι μια βραδυά… Τι μπάζα πιάνουν μπρός στα καφφωδεία σου όλες η «Φέμινες» των Αθηνών!…»....

«Βράδυ της Υπαπαντής στο καφωδείον του Μπελαούρη. Είναι η «Φέμινα» της Καλαμάτας (…)

Το κέντρον είνε υπερπλήρες, ένεκα οι… ανύπαντροι προσκυνηταί, που καταστάλαξαν εκεί μετά την λιτανεία και τα σταυροκοπήματα. Και οι πεταλούδες των φτηνών ερώτων έχουν μεγάλη ζήτηση. Πράγματα ντόπια όλες. Εκτός μιας και μόνης, που ισχυρίζεται ότι είναι Ουγγαρίς, που έχει πλούσια ξανθά-οξυζενέ μαλλιά και που έχει και πέραση, ως φρούτο ξενικό.

Κάποιος –προσκυνητής κι’ αυτός απ’ τη Θουρία- της εξηγεί τον έρωτά του.

-Μουά, δηλαδή, ζε βέ χορέψ, πάρσκε ζέ… πως το λένε ρε…

– ζε αγαπώ, δηλαδή…

-Του μ’ αίμ…

-Έτσι γεια σου κυρά μου…

Του μ’ αίμ, το βρήκες!… Από τα σκαλοπάτια της εισόδου κατρακυλάει ένας γεροντάκος, φέσι στο μεθύσι. Και προσφωνεί την πελατείαν με διάφορους σταυρούς και Παναγίες! Στο τέλος πέφτει σ’ ένα κάθισμα κι’ αρχίζει κλέφτικο τραγούδι:

Ωώχ… ωχωχωχωχ!… Με κάψανε τα … χώωωχ… χουχ!…

Αλλά ένα από τα γκαρσόνια επεμβαίνει, τον διακόπτει και του υποδεικνύει να κυττάξη κάποια πινακίδα, που βρίσκεται σε μια γωνιά του κέντρου.

-Δεν ξέρω γράμματα, ρε μύγα… Τι λέη;

-«Απαγορεύονται ρεμπέτικα και οι ελληνικοί χοροί!»

-Και τι επιτρέπεται ρέ βλάμη;…

-Οι ογρωπαϊκοί…

-Άη να κοιμηθής!

Το επεισόδιον είναι επί θύραις!

Αλλά δύο χωροφύλακες, μόνιμος καθημερινή φρουρά του κέντρου και διαρκής περιπολία εις την αίθουσάν του, βάζουν τελεία και παύλα.

Ρωτώ: -Οι χωροφύλακες τι κάνουν εδώ μέσα;…

-Σωματική έρευνα!…

Πολύ συχνά η πελατεία αφοπλίζεται και μένει μόνο ο λεβέντης Μπελαούρης για να τραβάη ένα δυό βόλια στον αέρα…

Πηγή: Παλιά Αθήνα...

.

καθοδηγητικό ρόλο: κατεύθυνε τα μέλη της οργάνωσης τα οποία βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του πλήθους που κινήθηκε από την Γ’ Σεπτεμβρίου προς την Αθηνάς. Στην αρχή της Αθηνάς στην Ομόνοια, μέλη της Χρυσής Αυγής ταυτοποιούνται καθώς πλήθος νεαρών αντρών ξυλοφορτώνουν αφρικανό μετανάστη. Οι πογκρομιστές, που εμφανίζονται στη γνωστή φωτογραφία του “Έθνους”, είναι όλοι στην πρώτη γραμμή του μπλοκ της Χρυσής Αυγής.

Ηγετικά στελέχη

Ο Κασιδιάρης είχε το γενικό πρόσταγμα σε όλη τη διάρκεια της συγκέντρωσης από την αρχή μέχρι το τέλος (μέχρι δηλαδή ΚΑΙ την επιστροφή στην Γ’ Σεπτεμβρίου).

Στην Γ’ Σεπτεμβρίου.

Στην Ομόνοια, καθοδηγώντας το μπλοκ της Χρυσής Αυγής με όλους τους δράστες του πογκρόμ.

Πίσω στην Γ’ Σεπτεμβρίου.

Ο Παναγιώταρος εμφανίζεται με τηλεβόα να οργανώνει το μπλοκ της Χρυσής Αυγής.

Ο Μπούκουρας εμφανίζεται σε πολλές φωτογραφίες μέσα στα μπλοκ της Χρυσής Αυγής.

Ο Ηλιόπουλος συνομιλεί με αστυνομικούς κατά την επίθεση έξω από την Βίλα Αμαλίας.

Πογκρομιστές μέλη της Χρυσής Αυγής

Ενώ ο Κασιδιάρης καθοδηγεί το μπλοκ της Χρυσής Αυγής στην Ομόνοια (τη στιγμή που η κορυφή του πλήθους μπαίνει στην Αθηνάς), στη γωνία πογκρομιστές ξυλοκοπούν αφρικανό μετανάστη κάτω από τα απαθή βλέμματα της αστυνομίας. Στις φωτογραφίες εμφανίζεται μέλος της Χρυσής Αυγής που είναι γνωστός από συμμετοχή σε προεκλογική συγκέντρωση στο Παλαιό Φάληρο.

Τα τάγματα εφόδου φτάνουν στην Ομόνοια χαιρετώντας ναζιστικά.

Ξυλοδαρμός αφρικανού μετανάστη

Πογκρόμ στην Αθηνάς.

Προεκλογική συγκέντρωση στο Παλαιό Φάληρο.

Οι δράστες του πογκρόμ (φωτογραφία “Έθνους”) βγαλμένοι μέσα από το μπλοκ της Χρυσής Αυγής

Δίνουμε περαιτέρω στη δημοσιότητα φωτογραφίες από τις οποίες προκύπτει ότι οι δράστες του πογκρόμ που εμφανίζονται στη φωτογραφία που δημοσιεύτηκε στο Έθνος συμμετείχαν οργανωμένα με το μπλοκ της Χρυσής Αυγής.

Φωτογραφία “Έθνους”

Δράστης 1.

Δράστης 2.

Δράστης 3.

Δράστης 4.

Συμμετοχή στο πογκρόμ του υποψήφιου βουλευτή της Χρυσής Αυγής Ηλία Κολιόπουλου και δικαστική καταδίκη

Τα νέα στοιχεία έρχονται μετά τη δημοσιοποίηση της συμμετοχής στο πογκρόμ του υποψήφιου βουλευτή της Χρυσής Αυγής Ηλία Κολιόπουλου. Ο Κολιόπουλος συνελήφθη την 10/05/2011. Αν και στο δικαστήριο υποδύθηκε τον “άσχετο” και ισχυρίστηκε ότι βρέθηκε τυχαία στην περιοχή “αναζητώντας εργασία”, καταδικάστηκε σε 12 μήνες με τη διαδικασία του αυτοφώρου για διατάραξη κοινής ειρήνης και φθορά ξένης ιδιοκτησίας (σπάσιμο ενός ίντερνετ-καφέ ενός Αφγανού).

Κάνουμε έκκληση σε φωτογράφους, δημοσιογράφους και στον καθένα και την καθεμία που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του πογκρόμ, να βοηθήσουν δημοσιοποιώντας το σχετικό αποδεικτικό υλικό και κάθε άλλη μαρτυρία. Η ηλεκτρονική διεύθυνση της πρωτοβουλίας μας είναι: jailgoldendawn@yahoo.gr.

(‘Ολες οι νέες φωτογραφίες που δημοσιοποιούμε είναι από το EpocaLibera.com)

http://jailgoldendawn.wordpress.com

.

νεαροί από τις περιοχές: Νεάπολη , Θησείο, Αναφιώτικα, Κολωνάκι, Γκύζη και Πολύγωνο. Όσο η αστυνομία δεν παρενέβαινε, τα ραντεβού για τον πετροπόλεμο δίνονταν συνήθως κάθε Κυριακή σε συγκεκριμένο σημείο. Μερικές φορές ο τόπος και ο χρόνος  ανακοινώνονταν στις εφημερίδες με αγγελίες!

Τα πεδία μάχης αρχικά ήταν στους δρόμους, όπου τραυματίζονταν και ανυποψίαστοι περαστικοί. Όταν ο πετροπόλεμος χαρακτηρίστηκε παράνομο «παιχνίδι», οι νεαροί διάλεγαν απρόσιτα σημεία της Αθήνας όπου μπορούσαν να προσεγγίσουν άμεσα μόνο έφιπποι αστυνομικοί. Οι ομάδες εφοδιάζονταν με μεγάλες πέτρες, σφεντόνες και αγκωνάρια για μάχες σώμα με σώμα.

Σύμφωνα με το βιβλίο του Αντώνη Βερβενιώτη «Η Αθήνα του 1900», θρυλική ήταν η αιματηρή σύγκρουση περίπου 100 νεαρών της Νεάπολης με άλλους τόσους αντιπάλους, από την πλατεία Βάθη και του Ψυρρή. Ανάμεσά τους υπήρχαν μάλιστα και πολλά γεροντοπαλίκαρα, βετεράνοι πετροβολιστές, οι οποίοι σε ρόλο «επιτελάρχη» έδιναν εντολές. Για τους Νεαπολίτες επιτελάρχης ήταν ο Φάνης ο Σοβατζής και για τους Βαθειώτες, ο Γιαννιός ο Υδραίος, ο αραπατζής. Τα πολεμοφόδια και των δύο στρατών προέρχονταν κυρίως από τα χοντρά χαλίκια της σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου.

«Το σπορ, κατ’ εξοχήν ελληνικό και αθηναϊκό, τρομοκρατούσε τους φιλήσυχους Αθηναίους. Το ηρωικό μένος της νεολαίας, κεντριζόμενο από την ανάμνηση της Επανάστασης του 1821 και υποδαυλιζόμενο από τη Μεγάλη Ιδέα, έπρεπε κάπου να ξεσπάσει. Και επειδή πόλεμοι δεν εγίνοντο, οι νέοι αλλά και οι μεγαλύτεροι ακόμα, ιδίως από τις λαϊκές τάξεις, ρίχνονταν στον πετροπόλεμο», έγραφε ο Επαμεινώντας Στασινόπουλος, στο βιβλίο του «Η Αθήνα του περασμένου αιώνα 1830 – 1900».

Στις μάχες έπαιρναν μέρος πολλές φορές και γυναίκες, ενώ μαζί με τις πέτρες και τις σφεντόνες οι θερμόαιμοι έπαιρναν μαζί τους μαχαίρια και πιστόλια. Τα κεφάλια έσπαζαν μαζικά, οι τραυματισμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο και ενίοτε θανατηφόρο.

Με το πέρασμα των χρόνων, το φαινόμενο του πετροπόλεμου περιορίστηκε μεταξύ των μαθητών γυμνασίου. Σταδιακά έλαβε τέλος όταν οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν, οπότε ήταν δύσκολη η προμήθεια πυρομαχικών. “Αλλωστε, η Ελλάδα έμπαινε και στην περιπέτεια αληθινών πολέμων με εκατόμβες θυμάτων.

mixanitouxronou.gr

.

καλοδουλεμένο, εκτενές πλακόστρωτο. «Το επιμελήθηκε ο Δημήτρης Πικιώνης», μου αποκαλύπτει ο Νίκος. «Ένας εξαίρετος αρχιτέκτονας. Ο Ιόλας έλεγε συχνά πως -την περίοδο που κατασκευαζόταν το μονοπάτι της εισόδου- τον έπαιρνε τηλέφωνο ο πατέρας του, ο οποίος επέβλεπε τις εργασίες, απορημένος:  “Αυτός ο αρχιτέκτονας που έφερες, μιλάει και χαϊδεύει τις πέτρες προτού ξεκινήσει τη δουλειά κάθε πρωί”. Ο Ιόλας τότε του απαντούσε “Γι’ αυτό τον πληρώνω τόσο καλά  πατέρα, γι’ αυτό. Γιατί μπορεί και μιλά στις πέτρες».

Πλησιάζοντας προς το σπίτι, το μάτι μου πέφτει πάνω σε μια σειρά βυζαντινές κολόνες. «Υπήρχαν κοντά στις 2.500 αρχαιότητες στη συλλογή του Ιόλα. Τα αγάλματα ήταν από τα πρώτα που εξαφανίστηκαν μετά το θάνατό του. Έγινε κανονική λεηλασία στη βίλα», μου λέει ο Νίκος Σταθούλης. Υπολογίζεται ότι συνολικά εκθέτονταν στην έπαυλη  11.000 έργα τέχνης –ανάμεσά τους δημιουργίες του Πικάσο, του Ερνστ, του Μιρό, του Γουόρχολ, του  Χατζηκυριάκου-Γκίκα, του Ακριθάκη, του Τάκι και δεκάδων άλλων σημαντικών καλλιτεχνών μαζί με αναρίθμητες υστεροελληνικές δημιουργίες.

Λίγο μέτρα πριν από την κύρια είσοδο τραβούν την προσοχή μου δύο μαρμάρινα λιοντάρια, τα οποία αποτελούσαν κάποτε τη βάση ενός τραπεζιού, στη μια από τις πολλές βεράντες του σπιτιού. Σήμερα στέκουν «πληγωμένα» -η καταβροχθιστική μανία του πλιάτσικου έχει αφήσει μονάχα ένα μέρος τους όρθιο. «Δεν αποκλείεται την επόμενη φορά που θα έρθεις να λείπουν τελείως. Βλέπεις τα κλέβουν κομμάτι, κομμάτι», μου εξηγεί κυνικά ο Σταθούλης.

Μπαίνοντας στο σπίτι επικρατεί αναστάτωση –κόσμος πηγαινοέρχεται με αλαφιασμένες κινήσεις, μεταφέροντας εξοπλισμό. Ο «οικοδεσπότης» μού υπενθυμίζει ότι την επόμενη μέρα κάνει πρεμιέρα η θεατρική παράσταση «Alexandros Iolas», βασισμένη στη βιογραφία που έγραψε ο ίδιος, ο Νίκος Σταθούλης, «Αλέξανδρος Ιόλας – Η ζωή μου». Τον ρωτώ πότε γνωρίστηκαν. «Ήμουν περίπου 24 ετών και εκείνος προς το τέλος της ζωής του. Από την πρώτη στιγμή υπήρξε μέντορας για μένα -ένας πνευματικός πατέρας», μου εξηγεί. «Με τoν καιρό μου εμπιστεύτηκε τη βιογραφία του, πάνω στην οποία είναι βασισμένη η σημερινή παράσταση. Μου είχε ζητήσει να την εκδώσω 25 χρόνια μετά το θάνατό του -πίστευε ότι τότε μόνο θα εκτιμηθεί η προσφορά του. Μόλις κατακάτσει η σκόνη -μην ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα δέχθηκε σκληρές και χυδαίες επιθέσεις από τους εκφραστές του “αυριανισμού”. Τον διέσυραν με κάθε τρόπο». Η αλήθεια είναι ότι ο Ιόλας στα χρόνια του κτηνώδους «αυριανισμού» αποτέλεσε το θύμα λυσσαλέων επιθέσεων. Μια γεύση -τόσο του κλίματος της εποχής όσο και της μυθιστορηματικής ζωής του Ιόλα- μπορεί να πάρει κανείς στο εξαιρετικό, προ διετίας, ρεπορτάζ του δημοσιογράφου, Χρήστου Παρίδη, στη Lifo.

«Αισθάνομαι ότι οφείλουμε να ανακαταλάβουμε σήμερα τα σύμβολά και τους μύθους μας –για μένα αυτό ήταν ο Ιόλας. Ένας αθάνατος άρχοντας του σουρεαλισμού, ένα αέναο σύμβολο αυτού του τόπου», μου λέει, καθώς περπατάμε μέσα στη βίλα. Δεξιά και αριστερά, ατέλειωτα δωμάτια γεμάτα προχειροφτιαγμένα γκράφιτι, «ορφανά» έργα τέχνης, που δεν «γυάλισαν» το μάτι κανένος αρπάγα, δαιδαλώδη επίπεδα, στριφογυριστές σκάλες -ένα μεγαλοπρεπές παλάτι που με τα χρόνια υπονομεύτηκε, από την πολιτεία και δεκάδες άλλους παράγοντες και εν τέλει ξέπεσε. Οι τοίχοι της έπαυλης φέρουν μαρμάρινη «επένδυση» από τη Ραβέννα και την Πεντέλη –οι πίνακες που κάποτε κοσμούσαν το χώρο έχουν εξαφανιστεί εδώ και χρόνια. Τη θέση τους έχουν πάρει κενά τελάρα. Ένα μέρος των έργων διεσώθη από την αδερφή του Ιόλα, Νίκη Στάινφελ, τα υπόλοιπα «λεηλατήθηκαν» έπειτα από το θάνατό του -κανείς δεν ξέρει που βρίσκονται σήμερα.

Κατεβαίνουμε στο υπόγειο για να μου δείξει το χώρο όπου δέσποζε κάποτε η «Ρόμα» -η περίφημη μολυβένια εγκατάσταση του Ιταλού καλλιτέχνη Ελιζέο Ματιάτσι. Το σπίτι «ζωντανεύει» μέσα από τις διηγήσεις του Νίκου για τα έργα του Ιταλού γλύπτη Νοβέλο Φινότι, τη φημισμένη «λευκή βιβλιοθήκη» του Ιόλα, τους πίνακες των μεγάλων ζωγράφων, τις θεατράλε βραδιές με τους υψηλούς προσκεκλημένους του «Μεγάλου Αφυπνιστή», όπως έγραφε κάποτε η «Le Monde». 

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλοι πέρασαν από εδώ. Άλλοι χάρη στις εμπνευσμένες δημιουργίες τους κι άλλοι ως συνδαιτημόνες των υπερρεαλιστικών δείπνων του Ιόλα: Ντε Κίρικο, Μαξ Ερνστ, Πικάσο, Νταλί, Καντίνσκι, Μιρό, Μαν Ρέι, Φοντάνα Τινγκελί, Ελεονόρ Φινί, Τσόκλης, Τσαρούχης, Πανιάρας, η λίστα είναι ατέλειωτη. Πίσω από τη βαριά πόρτα της έπαυλης ο ταραγμένος γάμος του εμπορίου και της τέχνης «ηρεμούσε» προς στιγμήν και η μοντέρνα τέχνη αντανακλούσε σε βενετσιάνικους καθρέφτες και λευκά μάρμαρα αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών αγαλμάτων.

Το τηλέφωνο του Νίκου χτυπά επίμονα. «Έχουν συγκεντρωθεί έξω από το σπίτι κάποιοι κάτοικοι της περιοχής και διαμαρτύρονται», με ενημερώνει. «Θα πρέπει να διακόψουμε για λίγο». Τον συνοδεύω μέχρι την κεντρική είσοδο, όπου κάποιες συλλογικότητες της περιοχής έχουν κρεμάσει ένα πανό και μοιράζουν φυλλάδια με ενημερωτικό υλικό. Πιάνω την κουβέντα σε μια παρέα παιδιών και μαθαίνω ότι αυτό που ζητούν είναι να περάσει η βίλα «στα χέρια των κατοίκων και να δοθεί τέλος, τόσο στην απαξίωση και την αδιαφορία από τη μεριά του δήμου, όσο και στα ιδιωτικά συμφέροντα που ψάχνουν να ανοίξουν το δρόμο για οικοπεδοποίηση». Μαθαίνω ότι το επόμενο διάστημα θα ακολουθήσουν κι άλλες δράσεις του σχήματος στην Αγία Παρασκευή.

Ο Νίκος στέκει στην είσοδο και παρατηρεί το ανθρώπινο «κουβάρι» που ολοένα και μεγαλώνει -αποτελείται από θεατές της παράστασης και κατοίκους που διαμαρτύρονται. Τον ρωτώ αν γνώριζε κάτι για αυτή τη συγκέντρωση. «Όχι, οι αντιδράσεις είναι μεμονωμένες. Άλλοι κάτοικοι υποδέχθηκαν την πρωτοβουλία για την παράσταση, προσφέροντάς μας ταψιά με φαγητό. Υπήρξε κόσμος που χάρηκε το άνοιγμα της βίλας», μου λέει. Οι συλλογικότητες έξω από το σπίτι, όμως, φαίνεται πως έχουν τελείως διαφορετική άποψη.

Η Λιλή Ψημένου είναι μία από εκείνες τις γυναίκες, οι οποίες την περίοδο των προετοιμασιών της παράστασης, πέρασαν το κατώφλι της βίλας με ένα ζεστό ταψί στα χέρια της. «Χάρηκα πραγματικά που άνοιξε ξανά το σπίτι, που ζωντάνεψε ύστερα από χρόνια παρακμής και εγκατάλειψης. Όταν έμαθα από το φύλακα για την παράσταση, έψησα ένα κέικ και το έφερα το βράδυ της δεύτερης πρόβας. Το επόμενο έκανα μια πίτα, έτσι σαν ευχαριστώ γιατί φώτισε η βίλα μέσα στη νύχτα. Γέμισε αισιοδοξία η καρδιά μου. Ζω 25 χρόνια στην περιοχή, η έπαυλη ήταν από τα πρώτα πράγματα που ανακάλυψα όταν ήρθα νέα στη γειτονιά. Με είχε εντυπωσιάσει από την πρώτη στιγμή η πανύψηλη, κομψή μάντρα του Ιόλα που προστάτευε τον κήπο με τις ελιές και τους ευκάλυπτους. Κι εκείνη η περίεργη αλλά γαλήνια σιωπή της».
Την ρωτώ αν θυμάται την εποχή του πλιάτσικου. «Δυστυχώς πολύ καθαρά», απαντά. «Η λεηλασία ξεκίνησε με το θάνατο του Ιόλα. Περπατώντας, θυμάμαι, ένα από εκείνα τα πρωινά έξω απ τη βίλα, είδα πεταμένα στο πεζοδρόμιο ένα σωρό βιβλία. Ξένες, ακριβές εκδόσεις - όλα σχετικά με την τέχνη. Μια μπαλκονόπορτα έχασκε ορθάνοιχτη -ήταν ολοφάνερο πως κάποιος είχε μπει το προηγούμενο βράδυ και είχε αρπάξει ότι μπορούσε αλλά μετάνιωσε για τα βιβλία και τα παράτησε στο δρόμο, Ή απλώς του έπεσαν, ποιος ξέρει... Τα μάζεψα και τα πήρα σπίτι, τέτοια ήταν η αδιαφορία όλων... Μια Κυριακή πρωί περιπλανήθηκα στο λεηλατημένο εσωτερικό της βίλας. Κρέμονταν ακόμη κάποιες βαρύτιμες, χρυσαφένιες κουρτίνες, ενώ τα μαρμάρινα πάτωματα ήταν σκέπασμενα με ρούχα, άπειρα χαρτιά, καταλόγους εκθέσεων, βιβλία. Είχε σφιχτεί η καρδιά μου. Αναρωτιόμουν πως ένας ιδιοφυής και χαρισματικός συλλέκτης όπως ο Ιόλας άφηνε εν τέλει για “κληρονομιά” πίσω του ένα όργιο λεηλασίας και καταστροφής. Είναι τόσο άδικο».

Σκαλίζοντας το «ιστορικό» της βίλας, βρίσκω ότι μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Ιόλα, το 1987 στη Νέα Υόρκη, το κτήμα περιήλθε αρχικά στην ιδιοκτησία της αδελφής του, Νίκης Στάιφελ, με την οποία διατηρούσε μια πολύ ιδιαίτερη και εκρηκτική σχέση όπως σημειώνουν όσοι τον γνώριζαν προσωπικά. Το 1994 ξεκινά μια προσπάθεια προστασίας του ακινήτου από τον Δήμο Αγίας Παρασκευής με τη εγκατάσταση λουκέτου στην κεντρική είσοδο. Δυο χρόνια αργότερα, το 1996, η έκταση πωλείται στον κατασκευαστή, Σπύρο Γεωργίου, προς 500 εκατομμύρια δραχμές, ο οποίος αγοράζει και το διπλανό κτήμα που ανήκε στη  Στάιφελ. Το 1998 η βίλα χαρακτηρίζεται διατηρητέο ιστορικό μνημείο, ενώ το 2000 το σύνολο της έκτασης βάσει Προεδρικού Διατάγματος θεωρείται  «Κέντρο Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων». Υπεύθυνοι  για την δημοσίευση και εκτέλεση του Διατάγματος είναι το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε με Υπουργό την εποχή εκείνη τον Κώστα Λαλιώτη.
Αργότερα γίνεται μια προσπάθεια να αποκτηθεί το ακίνητο από το Δήμο Αγίας Παρασκευής, με χρήματα από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, όμως η διαδικασία δεν προχωρά. Το 2002 το κτήμα κηρύσσεται απαλλοτριωτέο για τις ανάγκες της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας ώστε να δημιουργηθεί ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης, αλλά οι διαπραγματεύσεις με τον κατασκευαστή Σπύρο Γεωργίου δεν καρποφορούν. Το 2004 η απόφαση για απαλλοτρίωση ανακαλείται, ενώ το 2007, το υπουργείο Πολιτισμού εγκρίνει εκ νέου την απευθείας αγορά ή αναγκαστική απαλλοτρίωση του κτήματος, ώστε να «προστατευθεί, προβληθεί και αναδειχθεί το  μνημείο». Εν τέλει στις 4 Νοεμβρίου του 2009, γίνεται  προσφυγή του κατασκευαστή Γεωργίου στο ΣτΕ για ανάκληση τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου του 2000. Σήμερα, 27 χρόνια μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Ιόλα, η γραφειοκρατική «μηχανή» συνεχίζει να χτυπά μονότονα τα πλήκτρα, γράφοντας  ξανά τα ίδια και τα ίδια επεισόδια. Τίποτα νέο στον ορίζοντα –παρά μονάχα προθέσεις, καλές, «πονηρές», επικίνδυνες, ποιος μπορεί να τις χαρακτηρίσει με σιγουριά;

Ο Νίκος Σταθούλης με συνοδεύει ως την έξοδο. Τον ρωτώ, στα όρθια, κάτι τελευταίο. Πως κι ένας άνθρωπος με τόσο «πυρακτωμένη», αντισυμβατική και απρόβλεπτη ζωή, όσο ο Ιόλας, επέλεξε για βιογράφο του ένα άγουρο παιδί δίχως περγαμηνές, δεδομένου ότι εκείνη την εποχή ο Σταθούλης διένυε μόλις την τρίτη δεκαετία της ζωής του. «Θυμάμαι σαν τώρα το βράδυ που το ανακοίνωσε. Έπεσε σιωπή στο τραπέζι. Μόνο ο Κώστας Ταχτσής σηκώθηκε, πήρε ένα μεγάλο τασάκι και του το πέταξε. Ο Αλέξανδρος είχε υποσχθεί σε εκείνον τη βιογραφία του. Μετά το περιστατικό πάγωσαν όλοι. Ο Ιόλας ατάραχος είπε απλώς: “Αγαπητέ μου, είμαι ο Αλέξανδρος Ιόλας, έχω ζήσει χίλιες και άλλες τόσες ζωές. Μπορώ να έχω όσους βιογράφους θέλω”»...

Ντουλάπι Μπουλ ανάμεσα σε δυο κολώνες. Όπως ήταν διαμορφωμένο το σπίτι το 1964.

Το δωμάτιο με την αρχαιοελληνική συλλογή, όπως ήταν διαμορφωμένο το σπίτι το 1981.

Έργο του Βίκτορ Μπράουνερ μαζί με δυο φαγιούμ.

Από την συλλογή του Ρενέ Μαγκρίτ.

Από το ισόγειο του ανακτόρου με έργα του Γάλλου καλλιτέχνη Ρενό

Τα δωμάτια του ισογείου ορόφου

Ντουλάπι Μπουλ από έβενο με σκαλιστές παραστάσεις της ιστορίας του Δαυίδ.

Ρούντολφ Νουρέγιεφ και Αλέξανδρος Ιόλας στο Ηρώδειο στην τελευταία του παράσταση το καλοκαίρι του 1985.

Χαλί

Στο ισόγειο,

Χαλί

Λεπτομέρεια με έργα του Giorgio de Chirico από το υπνοδωμάτιο του Αλέξανδρου Ιόλα.

Το υπνοδωμάτιο του Αλέξανδρου Ιόλα.

Αντώνης Ντινιακός, Φωτογραφίες: Αλεξία Τσαγκάρη

VICE

.

συνοπτικές διαδικασίες . Ο Φιλάρετος απογοητεύτηκε, αλλά δεν το έβαλε κάτω και παρά τις τεχνικές υποδείξεις του αρχιτέκτονα Τσίλερ να ανοίξει πηγάδι, ακολούθησε άλλη μέθοδο και τελικά με μολυβδοσωλήνες έφερε νερό από την Δεξαμενή Αθηνών! Τους οικιστές αυτής της περιοχής με την υπέροχη θέα, οι Αθηναίοι χαρακτήριζαν «δραπέτας φρενοκομείου». Όλοι τους είχαν επιλέξει να μένουν εκτός του αστικού κέντρου, παρά το γεγονός ότι ήταν καταξιωμένα μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας, δηλαδή μεγαλοαστοί της εποχής με δεσμούς συγγένειας μεταξύ τους....

Η περιοχή στο πέρασμα του χρόνου κατοικήθηκε μαζικά και από οικισμός έγινε Κοινότητα, στη συνέχεια Δήμος με τη μαζική εγκατάσταση των προσφύγων. Το 1922 από τη Μικρασία και το 1964 από την Κωνσταντινούπολη. Η επικρατέστερη εκδοχή θέλει το όνομα της να δόθηκε από το επιφώνημα μιας αρχοντοπούλας , οποία καθισμένη στην Ακρόπολη εβλεπε την περιοχή και αναφώνησε «Ω! τι καλλίστη θέα»! Η αρχική φωτογραφία ελήφθη λίγο μετά την μικρασιατική καταστροφή και απεικονίζει τμήμα της Θησέως (Ελευθερίου Βενιζέλου) πριν να ασφαλτοστρωθεί. Ένα και μόνο αυτοκίνητο εμφανίζεται στο βάθος και είναι μια πολύ σημαντική στιγμή για την λεωφόρο. Φυσικά πρόκειται για την Καλλιθέα που βρίσκεται μεταξύ της Αθήνας και του όρμου του Φαλήρου. Απλώνεται σε μια πεδινή, σχεδόν έκταση 4.500 στρεμμάτων. Έχει όρια τον Ιλισσό και την γραμμή του Ηλεκτρικού Σιδηρόδρομου.Το κέντρο της απέχει 3,5 χλμ. από την πλατεία Συντάγματος. Ο Δήμος Καλλιθέας περιλαμβάνει την Κεντρική Καλλιθέα, του Χαροκόπου, τα Παλαιά Σφαγεία, την Αγία Ελεούσα και τις Τζιτζιφιές.

Η Αθήνα κάποτε και τώρα. Η στάση Χαροκόπου το 1937 με το εξ Αθηνών τραμ σταθμευμένο και το άλλο σε κίνηση . Είναι η λεωφόρος Θησέως, που αργότερα μετονομάστηκε σε Ελευθερίου Βενιζέλου, στη διασταύρωση με την οδό Πάριδος, τη σημερινή οδό Χαροκόπου. Διασώζεται η «Χαροκόπειος Σχολή», καθώς και το γωνιακό δίπατο. Το υπόλοιπο τοπίο έχει άρδην μεταμορφωθεί (Αρχείο οικογένειας Κελέφα).

Πηγή: Η Αθήνα κάποτε και τώρα...

Οι πληροφορίες προέρχονται από άρθρο του Κωστή Λιόντη στο ένθετο της Καθημερινής , 7 Ημέρες. (13/04/2003)...

mixanitouxronou.gr/

δίπλα του υπάρχει ένα χαμηλότερο κτίριο ύψους 65 μέτρων. Όλο αυτό το κτιριακό συγκρότημα φιλοξενεί γραφεία και καταστήματα.

Ο Πύργος των Αθηνών είναι ένα από τα λίγα υψηλά κτίρια της πρωτεύουσας, σε μία πόλη που πάσχει ανεξήγητα από πολεοδομική υψοφοβία. Οι λόγοι πολλοί: η καταλυτική παρουσία του ιερού βράχου της Ακρόπολης, η σεισμικότητα του Αττικού εδάφους, η μη διατάραξη του Αττικού τοπίου, αλλά και ιδεολογικο-κοινωνικές παράμετροι.

Η ιστορία του κτιρίου ταυτίζεται με την ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας τη δεκαετία του '60. Ο οικοδομικός τομέας δια της αντιπαροχής έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο και το επάγγελμα του πολιτικού μηχανικού ήταν το πιο περιζήτητο. Η τυπική οικοδομή της εποχής ήταν η πολυκατοικία των έξι ορόφων και το υψηλότερο κτίριο της Αθήνας το δεκατεσσάρων ορόφων ξενοδοχείο «Χίλτον», που αποπερατώθηκε το 1963.

Όλα αυτά βάλθηκε να τα ξεπεράσει η οικοδομική εταιρεία «Αλβέρτης - Δημόπουλος Α.Ε.», μία από τις μεγαλύτερες της εποχής εκείνης, με σημαντικά έργα στην Ελλάδα (Αμερικανική και Βρετανική Πρεσβεία, Ευγενίδειο Πλανητάριο κ.ά.) και τη Μέση Ανατολή. Οι ιδιοκτήτες της εταιρείας θέλησαν να κατασκευάσουν έναν ουρανοξύστη στην Αθήνα για να αποτυπώσουν το στίγμα της επιτυχημένης πορείας τους.

Τους βοήθησε σε αυτό και ο αναπτυξιακός νόμος της χούντας (ΑΝ 395/68 «Περί του ύψους των οικοδομών και ελευθέρας δομήσεως»), που προέβλεπε την ανέγερση υψηλών κτηρίων σε πανταχόθεν ελεύθερο χώρο. Μέχρι τότε το μέγιστο ύψος των κτιρίων ήταν τα 35 μέτρα (σήμερα 27 μέτρα). Σίγουρα, η μεγαλομανία των απριλιανών έπαιξε το ρόλο της, αλλά είχαν και στόχο την ανάδειξη της Αθήνας ως διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου.

Ο Πύργος των Αθηνών, υπό κατασκευή

Ως χώρος για την ανέγερση του πρώτου ελληνικού ουρανοξύστη επελέγη ένα οικόπεδο, που βρισκόταν στη διασταύρωση των λεωφόρων Βασιλίσσης Σοφίας και Μεσογείων, που για εκείνη την εποχή ήταν το όριο της Αθήνας του κέντρου και των προαστίων. Τα σχέδια ανατέθηκαν σ' ένα νεαρό και ανερχόμενο αρχιτέκτονα, τον Ιωάννη Βικέλα. Αυτός επέλεξε να δημιουργήσει ένα μινιμαλιστικό φουτουριστικό κτίριο (ουσιαστικά ένα κουτί) με υαλοπετάσματα, που θα γίνει ο κανόνας για κτίρια εμπορικών χρήσεων στην Αθήνα («γυάλινα κτίρια»).

Έκπληκτοι οι περαστικοί είδαν ένα πρωί στα τέλη του 1967 μία ταμπέλα στο οικόπεδο της Μεσογείων 2-4 με την επιγραφή:
ΑΝΕΓΕΡΣΙΣ ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΟΥ
ΠΥΡΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΝΑΔΟΧΟΣ ΕΡΓΟΥ: ΑΛΒΕΡΤΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

Το έργο θεμελιώθηκε στις 13 Ιουνίου 1968 κι ένα χρόνο αργότερα ολοκληρώθηκε ο σκελετός. Το κτίριο περατώθηκε και δόθηκε προς χρήση το 1971. Από τότε μέχρι και σήμερα βρίσκεται στο στόχαστρο ειδικών και μη, που το χαρακτηρίζουν κακόγουστο. Πάντως, αποδείχτηκε ιδιαίτερα ανθεκτικό στους σεισμούς του 1981 και 1999 και δεν ακούστηκε το παραμικρό, σε αντίθεση με άλλα χαμηλότερα κτήρια, που είτε κατέρρευσαν ή έπαθαν σοβαρές ζημιές. Η εταιρεία κατασκευής του, «Αλβέρτης - Δημόπουλος ΑΕ» διαλύθηκε στα μέσα της δεκαετίας του '70.

«Άνω Πατήσια», δεξιά είναι η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και αριστερά, την εποχή της φωτογραφίας (1956), ήταν το αναψυκτήριο «Η Όασις». Στα εκατό μέτρα αριστερά, είναι ακόμη η Λεόντειος σχολή και στα πεντακόσια μέτρα δεξιά, το γήπεδο του Απόλλωνα Αθηνών και το άλσος Μπρομπονά

Το εισιτήριο κόστιζε 2,5 δραχμές, αν κάποιος έκανε χρήση όλου του δικτύου, που τότε έκανε τέρμα στα Άνω Πατήσια.  Αν χρησιμοποιούσε τη γραμμή σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων, το εισιτήριο κόστιζε 1 δραχμή.

mixanitouxronou.gr

.

βίντεο

.

Ελλάδα πλήρωσε σε χρεολύσια περισσότερα από έξι εκατομμύρια δραχμές, ποσόν απίστευτο για τα μέτρα της εποχής. Κάθε χρόνο όμως τα ποσά έφθιναν. Έτσι, το 1841 καταβλήθηκαν 3,6 εκατομμύρια και τα δύο επόμενα χρόνια μόλις 3 εκατομμύρια, όταν τα ετήσια συνολικά έσοδα δεν ξεπερνούσαν τα δεκατέσσερα εκατομμύρια δραχμές!

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1843

Από την άνοιξη 1843 άρχισε η επιβολή μέτρων λιτότητας, τα οποία όμως δεν απέδωσαν. Ο Τύπος της εποχής παρακολουθούσε με αγωνία τις εξελίξεις. Τα Υπουργικά Συμβούλια διαδέχονταν το ένα το άλλο και ανακοινώνονταν αλλεπάλληλα οικονομικά μέτρα μέχρι να γίνει γνωστό ότι «το τρέχον έτος χρήματα δεν έχει το ταμείον να πληρώση τα χρεώλυτρα και τους τόκους». Και αυτό ίσχυε και για το δεύτερο εξάμηνο εκείνης της χρονιάς. Προετοίμαζαν δε τον κόσμο ότι ίσως παραχωρούσαν στις εγγυήτριες δυνάμεις τα δικαιώματα από τα τελωνεία, το χαρτόσημο, το αλάτι, ακόμη και μέρος του «ποιμνιακού φόρου». Οι Έλληνες, χρησιμοποιώντας τη διπλωματική οδό, προσπαθούσαν να πείσουν τις Δυνάμεις να τους δανειοδοτήσουν εκ νέου ώστε να πληρώσουν τα οφειλόμενα αλλά και να καλύψουν τρέχουσες ανάγκες και αναπτυξιακά έργα.

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1845

Το «Μνημόνιο» της εποχής

Βεβαίως, το ελληνικό αίτημα δεν έγινε αποδεκτό. Αντί εκδόσεως νέου δανείου, η Συνδιάσκεψη του Λονδίνου καταλήγει στην υπογραφή ενός «Μνημονίου», το οποίο τότε αποκαλείτο Πρωτόκολλο και ήταν καταδικαστικό για την Ελλάδα, δημιουργώντας απίστευτες δεσμεύσεις. Αποφάσιζε την απαίτηση σημαντικότατων ποσών σε σύντομο χρονικό διάστημα και την παρουσία των πρεσβευτών των τριών Δυνάμεων (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία) να παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου για να επιτηρούν τα μέτρα. Επίσης, να συμμετέχουν στην έγκριση των μέτρων ανά μήνα, να διαθέτουν λεπτομερή κατάσταση της πορείας εφαρμογής τους και πλήρη εικόνα των ποσών που εισπράττονταν.

Εν τω μεταξύ, στις 13 Ιουνίου 1843, οι τρεις πρέσβεις είχαν καλέσει την ελληνική κυβέρνηση να παρουσιάσει τα αποτελέσματα «περί ελαττώσεως των εξόδων του κράτους και διά ποίον λόγον τα παρημέλησεν έως τώρα». Ο Τύπος ζητά την άμεση απόλυση των Βαυαρών υπαλλήλων του κράτους ώστε να μειωθούν τα έξοδα, ενώ βλέπουν το φως της δημοσιότητας σκανδαλώδεις μισθοδοσίες συμβούλων, όπως του Ραγκαβή, που λάμβανε «από τους ιδρώτας του πτωχού Έλληνος 350 δραχμάς». Οι συνεχείς αποκαλύψεις κατέληξαν σε πογκρόμ δίωξης εναντίον των εφημερίδων, με επιβολή μεγάλων προστίμων αλλά και φυλακίσεις.

Η «δωρεά» του Όθωνα

Πριν εξαπολυθεί μια αντιλαϊκή σειρά μέτρων, ο βασιλιάς Όθων σπεύδει πρώτος να υπογράψει ένα εντυπωσιακό Διάταγμα. Για να «πραγματοποιηθή η των εσόδων και εξόδων ισορροπία, χωρίς της οποίας δεν δύναται να ευτυχήση το κράτος» και για να «προφυλαχθώσι κατά το δυνατόν και οι αγαπητοί ημών υπήκοοι», διέθεσε ο ίδιος από το προσωπικό του ταμείο 200.000 δραχμές, προσθέτοντας μάλιστα ότι θα ακολουθούσαν και άλλες τέτοιες εισφορές. Από τα μέσα Ιουνίου 1843 μέχρι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, με Βασιλικά Διατάγματα επήλθαν τεράστιες περικοπές στους μηχανισμούς του Δημοσίου, περιλαμβανομένου του Στρατού. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση παρέδιδε στους πρέσβεις των τριών δυνάμεων εκθέσεις με την ελάττωση των εξόδων που είχαν ήδη επιφέρει, αλλά και τις περικοπές που θα ακολουθούσαν και προέβλεπαν ακόμη και μειώσεις των εξόδων του Πανεπιστημίου. Η αγανάκτηση φούντωνε και οι πλέον συντηρητικές εφημερίδες έκαναν πλέον λόγο για «εκλεκτούς της Καμαρίλας». Η αποκάλυψη από την εφημερίδα «ΑΘΗΝΑ» ότι ο Υπουργός Εξωτερικών Ρίζος είχε υποσχεθεί στους πρέσβεις την άμεση καταβολή ενός εκατομμυρίου δραχμών, όταν τα Ταμεία διέθεταν επτακόσιες χιλιάδες, προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη ένταση.

ΑΘΗΝΑ 1843

Τα απεχθή μέτρα

Όσα ακολούθησαν ήταν πέρα ακόμη και όσων φαντάζονταν οι πιο σκληροί επικριτές του βασιλιά Όθωνα και των κυβερνήσεών του. Τα έσοδα από την εκκλησιαστική περιουσία πέρασαν στο Υπουργείο Οικονομικών. Απολύθηκε το ένα τρίτο των δημοσίων υπαλλήλων και μειώθηκε κατά 20% ο μισθός όσων παρέμειναν στο Δημόσιο, σταμάτησε η χορήγηση των «κατ’ απονομήν» συντάξεων, ακόμη και των χηρών των αγωνιστών της Επανάστασης. Οι στρατιωτικές δαπάνες μειώθηκαν, μαζί με τον αριθμό των ενστόλων, οι οποίοι απομακρύνονταν από τις τάξεις του Στρατού και με διατάγματα αποκτούσαν εθνική γη για να καλλιεργήσουν. Στα εισαγόμενα στο κράτος ζώα επιβλήθηκε κεφαλικός φόρος, μειώθηκε κατά 70% το προσωπικό των τελωνείων και μειώθηκαν στο μισό οι μισθοί των δικαστικών υπαλλήλων «διά να συντρέξωσι και ούτοι εις την οποίαν αι σημεριναί ανάγκαι του Κράτους απαιτούν ελάττωσιν της δημοσίου δαπάνης», όπως αναφέρεται στο σχετικό νόμο. Επίσης με διατάγματα επιβλήθηκε προκαταβολική είσπραξη φόρων, αυξήθηκαν διάφοροι δασμοί, απολύθηκαν οι μηχανικοί του Δημοσίου και σταμάτησαν τα δημόσια έργα, ενώ καταργήθηκαν και οι υγειονομικές υπηρεσίες. Οι αρμοδιότητές τους πέρασαν στους δήμους, οι οποίοι ωστόσο αδυνατούσαν να εκπληρώσουν τα καθήκοντά τους ελλείψει οικονομικών πόρων και είχαν φτάσει στο σημείο να διακόψουν τους μισθούς των δημοδιδασκάλων. Μεταξύ άλλων νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτήματα του Δημοσίου, με καταβολή προστίμων νομιμοποίησης, και περαιώθηκαν όλες οι φορολογικές υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού. Είναι μακρά η σειρά των νομοθετημάτων που εκδόθηκαν τότε και μνημειώδη τα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως.

ΧΑΡΤΗΣ 1843

Θλιβερός επίλογος

Παρά ταύτα, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να καταβάλει τα τοκοχρεολύσια και την υποχρεωτική ετήσια δόση, η οποία πλέον είχε φθάσει στο ποσόν των 3.424.283 φράγκων. Οι περικοπές των δαπανών και οι μειώσεις των μισθών διευκόλυναν εκείνους που στρατολογούσαν επαναστάτες για το Κίνημά τους. Είχε φτάσει η ώρα που η ελληνική κυβέρνηση συρόταν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου. Η υπογραφή τέθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1843 και την επομένη ξέσπασε το Στρατιωτικό Κίνημα του 1843, το οποίοι κατέληξε στην παροχή Συντάγματος.

mikros-romios.gr/

.

μέτρα, δεξιά και αριστερά του δρόμου. Ο κάθε ιδιοκτήτης «άρπαξε» 2-3 μέτρα δρόμου μπροστά από το ακίνητό του, με αποτέλεσμα  ο κεντρικός δρόμος των Αθηνών να κινδυνεύσει να γίνει μονοπάτι…

Ο χωματόδρομος που βλέπετε, ήταν από τους πρώτους δρόμους που σχεδιάστηκαν στη σύγχρονη Αθήνα και είναι ένας από τους βασικούς άξονες του πρώτου πολεοδομικού σχεδίου, που συνέταξαν οι αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Σάουμπερτ το 1833. Η οδός αφιερώθηκε στον θεό του εμπορίου, για αυτό και ονομάστηκε Ερμού.

Η Ερμού διαμορφωμένη σε εμπορικό δρόμο 1920. Στο βάθος η Καπνικαρέα.

Η Ερμού των «εργολάβων»

Μέχρι τα τελευταία χρόνια της Οθωνικής περιόδου, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή  Ελευθέριο Σκιαδά, η οδός Ερμού αποκαλούνταν και «Μεγάλος Δρόμος». Ήταν η κεντρική εμπορική αρτηρία της πρωτεύουσας, με πολλές κατοικίες γιατρών και δικηγόρων.

Εκεί όπου αργότερα ανεγέρθηκε το «Υπουργείον Δημοσίας Εκπαιδεύσεως», βρισκόταν το κατάστημα των αδελφών Φιλίππ, το αποκαλούμενο «Γαλλικόν» Κατάστημα. Κοντά του βρισκόταν η Τράπεζα Γεωργίου Σκουζέ. Παραπλεύρως,  το Ζαχαροπλαστείο «Τζίτζικα», όπου αντί 25 λεπτών οι Αθηναίοι απολάμβαναν μία τεράστια πάστα «Κοπεγχάγη», ή έναν «εργολάβο». Την εποχή εκείνη, ορισμένοι νέοι που δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να ανεβοκατεβαίνουν την Ερμού, παρακολουθώντας τις κυρίες που σύχναζαν στα εμπορικά καταστήματα.

Ατελείωτες ώρες χάζευαν και κόρταραν. Ειρωνικά, οι μεγαλύτεροι και ο τύπος της εποχής, επειδή διαπίστωσαν ότι είχαν πάρει το έργο κατά αποκλειστικότητα και με πλήρη απασχόληση, τους αποκάλεσαν «εργολάβους». Προς τιμήν τους λοιπόν, ονομάστηκε έτσι το συγκεκριμένο γλύκισμα, που υπάρχει μέχρι σήμερα σε όλα τα ζαχαροπλαστεία. Η πάστα «Κοπεγχάγη», ήταν μια «γλυκιά» εκδήλωση τιμής προς την πατρίδα του βασιλιά Γεωργίου, που  κατέφθασε μετά τον Όθωνα.

mixanitouxronou.gr

.

αυτοκίνητα και συνολικά στην Ελλάδα επτά!

Κι όμως, κατάφεραν να τρακάρουν μεταξύ τους. Ο ένας ήταν πρίγκιπας και ο άλλος υπουργός. Η νεκρή ήταν μια φτωχή γυναίκα… “Οπως βλέπετε η περιοχή δεν έχει δένδρα. Και πως θα μπορούσε να έχει; Τα πρόβατα έτρωγαν ό,τι φύτρωνε! Ο ναός ήταν ο μεγαλύτερος της αρχαιότητας, αλλά σήμερα διασώζονται ελάχιστοι από τους 140 κίονες. Ο καθένας είχε 17 μέτρα ύψος, 2.6 μέτρα διάμετρο και βάρος 364 τόνους. Το τοπίο που βλέπετε ήταν τότε παρθένο. Αν η πόλη είχε σχεδιαστεί και αναδειχθεί σωστά θα μπορούσε σήμερα να είναι ένας μικρός παράδεισος. Αλλα είπαμε, «αν»…

Η κολόνα ανάμεσα στους δύο κίονες κατέρρευσε το 1852

Michael Haubtmann, 1873. Οι στύλοι από την αντίθετη γωνία με θέα την Ακρόπολη. Και ιδού τα προβατάκια!

mixanitouxronou.gr

.

διαδρομή Πειραιάς-Κηφισιά με το τρένο, επεβίωσες της ασφυξίας σ'αυτό, και κατάφερες να ξεκλέψεις και μια κλεφτή ματιά από το smartphone στον κόσμο, σε έχει αν μη τι άλλο κάνει να αναρωτηθείς τι σόι ιστορία να κουβαλά αυτή η επιγραφή που δεσπόζει από τα λοιπά κτήρια της Λεωφόρου Ηρακλείου.

Η επιγραφή αυτή λοιπόν, παλαιότερα είχε και δύο νότες τριγύρω, σήμα κατατεθέν για τα όσα συνέβαιναν στο εσωτερικό της για παραπάνω από μισό αιώνα και ακόμα περισσότερο για την ιστορία που γράφτηκε όλα αυτά τα χρόνια στους δόλιους τοίχους, που πλέον τους 'δέρνει "ο αγέρας κι η βροχή, μα ήταν λιμάνι κι αγκαλιά και γλυκιά απαντοχή".

Γιατί όμως ήταν "γλυκιά απαντοχή"; Γιατί στην Ελλάδα του '30, που έναν αιώνα μετά την Τουρκοκρατία έζησε σωριδόν εσωτερικούς τριγμούς (δολοφονία Καποδίστρια, Βασιλείς-Αντι-Βασιλείς), παρέα με  εξωτερικούς τριγμούς (Βαλκανικούς Πολέμους, Πρώτο Παγκόσμιο, Μικρασιατική Καταστροφή) δημιουργήθηκε η ανάγκη να χτιστεί ένα εργοστάσιο παραγωγής δίσκων και μουσικής στην καρδιά του Μεσοπολέμου και της, τότε, οικονομικής κρίσης; Με λίγα λόγια, έστεκαν στα καλά τους οι Αγγλοσάξονες ερχόμενοι εδώ να επενδύσουν;

Ο φωνογραφιτζής της γειτονιάς παίζει τα "σουξέ" της εποχής - Αρχείο Ηλία Βολιότη-Καπετανάκη 

Μια χαρά έστεκαν! Καθ'ότι το επιχειρηματικό δαιμόνιο των Άγγλων, σε συνδυασμό ίσως και με την γενικότερη αποικιοκρατική-"προστατευτική" του τάση έναντι του Ελληνικού πολιτισμού, από τα μάρμαρα έως και την εγκαθίδρυση του δυτικού τραγουδιού-γνωστότερου σε μας ως "ξένο", αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς "την εμπορική αξία του πλούτου της Μεσογειακής λεκάνης". Ενός πλούτου που με την έλευση του φωνόγραφου μπορούσε πλέον όχι μόνο να καταγραφεί αλλά και να λειτουργήσει ως δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στους Έλληνες της διασποράς, τους εσωτερικούς μετανάστες αλλά και τους Έλληνες της Σμύρνης που συρρέανε κατά δεκάδες χιλιάδες μετά την Καταστροφή της μνήμης το ‘22. Διόλου τυχαία, στην Ελλάδα, οι δίσκοι παρουσιάζανε θεαματικές πωλήσεις. Από τα σπίτια των πλουσίων έως τα λαϊκά καφενεία και τους δρόμους, πάντα υπήρχε ένας φωνόγραφος να παίζει. Αν το μεροκάματο ήταν 150δρχ, ο δίσκος έκανε 180δρχ. Αλλά ακόμα και αν η τσέπη δεν το άντεχε, πάντα φρόντιζαν να περισσεύει κάτι για τον φωνογραφιτζή της γειτονιάς. Εξ ου και το άσμα.

Ενόσω λοιπόν, οι φωνόγραφοι παίζαν, απαλύνοντας μεράκια και καημούς μια χώρας που προσπαθούσε να γίνει κράτος, χτίζονταν τα πρώτα θεμέλια της πλέον επικερδέστερης επιχείρησης στην ιστορία της ανθρωπότητας: το τραγούδι.

Η εξωτερική όψη της Columbia με κυματίζουσες την Ελληνική και Αγγλική σημαία - Αρχείο Ηλία Βολιότη-Καπετανάκη 

Η βρετανική Columbia στοχεύοντας δυναμικά στην αγορά των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής αποφασίζει να οργανώσει εργοστάσιο παραγωγής και εμπορίας "γραμμοφώνων, ραδιοφώνων, φωνογραφικών δίσκων, διαφραγμάτων, μεγαφώνων και παντός είδους φωνοληπτικών, ηχητικών οργάνων ως και άλλων συναφών προϊόντων".

Στις 20 Δεκεμβρίου του 1930, το πρώτο και μοναδικό εργοστάσιο δίσκων έως το 1974, είναι γεγονός. Γεγονός επίσης -και παγκόσμια πρωτοτυπία- είναι ότι η Columbia είχε δύο εγχώριους αντιπροσώπους: τους αδελφούς Λαμπρόπουλους για την Columbia-His Master's Voice και τον Μίνωα Μάτσα για την Odeon-Parlophone. Παρόλο που εκείνη την περίοδο η βρετανική Columbia είχε ενσωματώσει τις δύο αυτές ετικέτες σε μια, στην Ελλάδα προτίμησαν δύο αντιπρόσωποι να μοιράζονται μια αγορά, στο πλαίσιο μιας ‘’συναινετικής’’ ανταγωνιστικότητας που κατά καιρούς έκανε την συναίνεση κομπολόι.

Αναμνηστική φωτογραφία του προσωπικού του εργοστασίου. Διακρίνονται από δεξιά, με γραβάτα, ο Ευάγγελος Αρεταίος και ο Άγγλος υπεύθυνος Ρόμπερτ Μακένζυ. - Αρχείο Ηλία Βολιότη-Καπετανάκη  

Με μετοχικό κεφάλαιο 1.486.000δρχ. και αρχικά 40 εργάτες, που πολύ γρήγορα φτάσανε τους 100, το εργοστάσιο μπαίνει στην παραγωγή. Ελλείψει αιθουσών φωνοληψίας, τα πρώτα χρόνια οι φωνοληψίες γίνονται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, συνήθως ξενοδοχείων. Έπειτα, το 1935, ο τεχνικός διευθυντής της εταιρίας Ευάγγελος Αρεταίος, μεταβαίνει στο Λονδίνο, εκπαιδεύεται και επιστρέφει στην Ελλάδα για να δημιουργήσει και να λειτουργήσει το πρώτο studio στην ιστορία αυτού του τόπου. Το 1963 το στούντιο αυτό μετονομάστηκε σε studio III, λόγω εκσυγχρονισμού του εργοστασίου και κατασκευής άλλων δύο στούντιο, και το 2006 γκρεμίστηκαν όλα μαζί, καθώς το "Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων" τα ανακήρυξε μη διατηρητέα λόγω έλλειψης αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος. Αλλά ας μην προτρέχουμε... 

Αρχές δεκαετίας '70, σε ώρα ανάπαυλας, έξω από το κτίριο των στούντιο I και ΙΙ. O ηχολήπτης Νίκος Κανελλόπουλος(δεξιά) με τον παραγωγό Αχιλλέα Θεοφίλου. -Αρχείο οικογένειας Ν.Κανελλόπουλου. 

Τα πρώτα χρόνια, οι φωνοληψίες κόστιζαν πολλά χρήματα στις εταιρίες. Οπότε, γινόταν πολύ προσεκτική "περισυλλογή" των καλλιτεχνών που θα έμπαιναν στο στούντιο να γράψουν. Αυτό σημαίνει ότι εκείνη την εποχή η παραγωγή -πάντα ελλείψει χρημάτων!-λειτουργούσε αντίστροφα: από τα κάτω προς τα πάνω. Δηλ. πρώτα το τραγούδι γινόταν αγαπητό από τον κόσμο και μετά ηχογραφούνταν. Έπειτα, με την εξέλιξη της τεχνολογίας,  το κόστος έπεσε και η παραγωγή γύρισε ανάποδα. 

Τα βασικά θεμέλια της επιχειρηματικότητας τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό ήταν, είναι και θα είναι το κέρδος. Δεκτόν. Το κέρδος όμως δεν χρειάζεται να είναι a priori εις βάρος μας, αλλά και προς χάριν μας. Κοινώς υπάρχει κι άλλος δρόμος προς την πολυπόθητη ανάπτυξη και ένας από αυτούς είναι η διατήρηση της κουλτούρας. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, δεν εννοούμε αυτή την κουλτούρα, ούτε αυτή που γεννήθηκε στους κόλπους της Columbia. 

Θα έχετε ακούσει όλοι φαντάζομαι λίγο πολύ, ότι η στιχουργός Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου σε πολλά τραγούδια που έγραψε δεν είχε την αντίστοιχη ευτυχία να δει το όνομα της σ'αυτά, καθώς τα παραχωρούσε στις εταιρείες ή στους εκάστοτε καλλιτέχνες για ψίχουλα, ώστε να ικανοποιήσει, όπως λένε, το πάθος της για τα χαρτιά.  Η αλήθεια όμως είναι ότι και άλλοι καλλιτέχνες που δεν χαρτοπαίζανε απαραίτητα είχανε λίγο πολύ την ίδια αντιμετώπιση. Συνεπώς, οι εγχώριοι αντιπρόσωποι όχι μόνο κερδίζανε χρήματα από τις πωλήσεις, αλλά φροντίζανε να παίρνουν και από τα δικαιώματα! Ήταν πάγια τακτική της εταιρίας στους νιόφερτους ή στους λιγότερο δικτυωμένους να θέτουν όρους τύπου: "8 δικά σου, τα 2 στην εταιρία" ή  να τα δίνουν σε πιο γνωστούς καλλιτέχνες ώστε να πουλήσουν περισσότερο. Πολλά και ποικίλα τα παραδείγματα, τα οποία αν θες να ψάξεις υπάρχουν σε αυτό το βιβλίο.  Έτσι, τελείως μαγ(ειρ)ικά ,ο Μίνωας Μάτσας έχει βρεθεί να είναι στιχουργός 250 τραγουδιών -που με τα χρόνια όλο και αυξάνονται- ένα εκ των οποίων και το γνωστότατο "Μινόρε της Αυγής". Το οποίο τραγουδάνε οι Χατζηχρήστος, Βαμβακάρης, Σταμούλης, αλλά επουδενί γράψανε! Όχι, ήταν παραγγελιά του καλλιτεχνικού διευθυντή της εταιρίας, Σπύρου Περιστέρη. Μην επιμένεις!

Και ίσως, αναρωτηθείς τι σχέση έχουν όλα αυτά με την κατάσταση της Columbia σήμερα;

Μέσα δεκαετίας 70. Πρόβα στο στούντιο. Ο Μίκης Θεοδωράκης, που επιστρέφοντας από το εξωτερικό στη μεταπολίτευση συνεργάζεται με τη Minos. Πλαισιωμένος (αριστερά) από τον παραγωγό Αχιλλέα Θεοφίλου και (δεξιά) τους Μάκη Μάτσα και Νίκο Κανελλόπουλο. - Αρχείο οικογένειας Ν.Κανελλόπουλου. 

Στην Columbia, δημιουργήθηκαν δυο ισχυρότατες κουλτούρες τις οποίες έχουμε πάρει προίκα έως και τις μέρες μας. H μια είναι αυτή της μουσικής λαϊκής παράδοσης, που παρά την προσπάθεια του εξευρωπαϊσμού και των «χρηστών ηθών» που κατά καιρούς την λογοκρίνανε επεβίωσε, επιβιώνει και θα επιβιώνει στον αιώνα τον άπαντα και η άλλη είναι η κουλτούρα της παραχάραξης. Την κουλτούρα δηλαδή που θέλει μια εταιρία να έχει υλικά κέρδη, όπως κεφάλαιο,  χρήμα κλπ και το εντυπωσιακότερο όλων: ιδιοκτησία και μάλιστα πνευματική! 

Η Columbia γεννήθηκε στην καρδιά του Μεσοπολέμου. Έζησε μια μακρά περίοδο λογοκρισίας, επεβίωσε στο Β' Παγκόσμιο πόλεμο, την Κατοχή. Στον εμφύλιο μάσαγε "Πασατέμπο" και έπαιζε "Κομπολογάκι", ενώ στη Χούντα 460 άνθρωποι δουλεύανε τις πρέσες στους ρυθμούς του "Μεγάλου μας Τσίρκου", ακολουθώντας μια μοναχική πορεία συνεχών επιτυχιών και εκσυγχρονισμού όταν η υπόλοιπη Ελλάδα είχε μείνει στάσιμη, (παρ)ακολουθώντας της κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Ήταν όμως το 1991 -πριν ακόμα που έφερε το οριστικό της τέλος. Και το 2006, την συντριβή της.

Θα λέγαμε ότι η Columbia ξεκίνησε και τελείωσε από μια ανάγκη. Διαγράφοντας έναν τέλειο κύκλο, όπως αρμόζει σε κάθε βιβλίο Ιστορίας, αυτόν της ακμής και της παρακμής. Η αρχική ανάγκη των Αγγλοσαξόνων ήταν το κέρδος και η τελική ανάγκη τους να ρεφάρουν από την παγκόσμια πτώση των πωλήσεων, αλλά και την έλευση των cd. Ένας πιθανός εκσυγχρονισμός του εργοστασίου της Columbia, ώστε να καλοδεχτεί την ψηφιακή τεχνολογία, χρειαζόταν τεράστιες επενδύσεις που οι Άγγλοι δεν επιθυμούσαν και δεν μπορούσαν να κάνουν..

Έτσι, το 1983 σταματούν οριστικά οι ηχογραφήσεις και στις 30 Δεκεμβρίου του 1991 το εργοστάσιο κλείνει μια για πάντα τις πύλες του. Από τότε έως και το 2006 που αγοράζεται το οικόπεδο από τον Σαμουήλ(Μάκη)Μάτσα, υιό του Μίνωα Μάτσα της Odeon, όλες οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου, ο εξοπλισμός του έως και το αρχείο του δέχονται τόσες υλικές καταστροφές και τέτοιο πλιάτσικο που μόνο οι φωτογραφίες μπορούν να το περιγράψουν!

Το studio III όπως φωτογραφήθηκε από τον Ηλία Βολιότη-Καπετανάκη 

Και ενώ η Columbia στον Β’ παγκόσμιο που οι Γερμανοί την είχαν επιτάξει, είχε κάποιες υλικές καταστροφές και μια μικρή παράγωγη, προπαγανδιστικού κυρίως υλικού, ήταν σε περίοδο Ειρήνης και οικονομικής ανάπτυξης που καταστράφηκε ολοσχαιρώς.

Είναι ενδιαφέρον λοιπόν, να αναρωτηθούμε γιατί η Columbia με την ιστορία κυρίως που καταγράφηκε στο εσωτερικό της δεν διασώθηκε; Όταν πχ. Στην Γαλλία η εταιρία Pathe έχει δημιουργήσει ολάκερο μουσικό χωριό ή στην ρατσιστική Αμερική, όπως συνηθίζουμε να λέμε, το κράτος ζήτησε από τους ιδιώτες να ξαναχτίσουν, εν είδει προστίμου, την Αφροαμερικάνικη δισκογραφική Stax Records -που είχαν προηγουμένως γκρεμίσει με συνοπτικές διαδικασίες . 

Ηχογραφώντας τον "Μεγάλο Ερωτικό"(Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 1972). Μάνος Χατζιδάκις, Φλέρυ Νταντωνάκη και Ανδρέας Ροδουσάκης. -Από περιοδικό εποχής. 

Αντ’ αυτού, εμείς την αντιμετωπίσαμε ως βάρος. Την κρίναμε βάση του αρχιτεκτονικού της σχεδιασμού και δικαιολογήσαμε το γκρέμισμα των στούντιο ως μια ανάγκη να διασωθούν τα κεφάλια των διερχομένων από τα, πράγματι, άναρχα ντουβάρια των στούντιο που είχαν την τάση όχι μόνο να ξεκολλούν αλλά και να εξφενδονίζονται 50 μέτρα μακριά, ντουγρού στο κεφάλι του ανυποψίαστου πολίτη. 14.000 στρέμματα φιλέτο έναντι  61 χρόνων ιστορίας για την ανέγερση εμπορικού κέντρου!

Έτσι, το Σάββατο 13 Μαΐου του 2006 ξεκινούν το γκρέμισμα. Την Κυριακή σταματούν για ν' ακουστεί αυτό και την Δευτέρα με την αυγούλα κατεδαφίζουν ολοσχαιρώς τα στούντιο που περάσανε όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες του Ελληνικού Πενταγράμμου: Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Χιώτης, Ζαμπέτας, Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Μούτσης, Μπέλλου, Μοσχολιού και η λίστα δεν έχει τέλος...

Παρά τις απέλπιδες προσπάθειες της «Πρωτοβουλίας για την διάσωση και αξιοποίηση της Columbia», κάποιων κατοίκων και λίγων καλλιτεχνών η Ελληνική επιχειρηματικότητα έδωσε το πράσινο φως στον Σαμουήλ(Μάκη)Μάτσα να μπετώσει την ιστορία και να μας παραχωρήσει ένα κτήριο της Columbia μαζί με το πρόπυλο για μουσείο. Τι θα βάλει στο μουσείο παραμένει άγνωστο. Το σίγουρο είναι ότι, αν η αρχιτεκτονική μας ευαισθησία το απαιτεί, το πρόπυλο του εργοστασίου θα μεταφερθεί  κάπου μέσα στα 14.000 στρέμματα γης, ώστε να μη φαίνεται παράταιρο και σου ταράζει τις θύμησες, όταν θα περνάς με το τρενάκι σου κάπου στην διαδρομή Πειραιά-Κηφισιά.

Μιλώντας για θύμησες, ο Τζέφρυ Ευγενίδης στο βιβλίο του Middlesex, μας σερβίρει το εξής ωραίο: «Ζώντας ένας άνθρωπος πορεύεται, όχι προς το μέλλον αλλά προς το παρελθόν».

Ίσως λοιπόν, θα ‘πρεπε ν’ αναρωτηθούμε, γιατί τελευταία ό,τι γνωρίζαμε από το παρελθόν στην Ελλάδα όλο και περισσότερο τείνει να χάνει την υλική του υπόσταση, δίνοντας τη θέση του σ’ ένα ευκαιριακό παρόν μ’ ένα μέλλον δίχως μνήμη.

Πιθανότατα εδώ να ήταν τα γραφεία του εργοστασίου

Και οι τρύπες δεν έχουν τέλος

Κάποτε, θάλαμοι ακροάσεως

Πολύ μικρή, στενή σκαλίτσα που ίσως οδηγούσε σε κάποια αποθήκη

Το τμήμα της γαλβανοπλαστικής.

VICE

.

Πειραιώς αντικαθίστανται και συνεπώς θ’αφεθούν πιθανώς ελεύθερα τα “μπαιν-μιξτ”». Συμπλήρωναν δε ότι «οι Ατθοί και αι Ατθίδες το σιγοψιθύριζαν, χωρίς να το πολυελπίζουν»! Η υπόθεση των «μπαιν μιξτ» παρακολούθησε στενά το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης, υπήρξε το αγαπημένο θέμα των χρονογράφων, των αθηναϊκών επιθεωρήσεων και των στιχουργών. Το 1917 μάλιστα δεσποινίς που κρυβόταν από τα αρχικά Σ.Α.Μ. δημοσίευε σε απογευματινή εφημερίδα πρόσκληση να της στείλουν τα στοιχεία τους -σε ποστ ρεστάντ- όσοι επιθυμούσαν να λάβουν μέρος στο νέο κίνημα.

 

Ωστόσο, όπως όλες οι μόδες, έτσι και τα «μπαιν μιξτ», παρά τις αντιδράσεις διαδίδονταν όλο και περισσότερο. Στην αρχή κατέκτησαν τις λουτροπόλεις της εποχής. Στη συνέχεια εμφανίσθηκαν σε απομακρυσμένα σημεία των ακτών της Αττικής, όπως θεωρούνταν τότε οι ακτές του Σκαραμαγκά, της Βουλιαγμένη και άλλες, πάντοτε με αρκετές προφυλάξεις.

 

Το 1925 μάλιστα, επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τις παρέες ήταν το Καλαμάκι, όπου κατέβαιναν τη νύχτα και έκαναν μπάνιο στην ίδια παραλία άνδρες και γυναίκες. Το 1926 άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και την ημέρα. Το 1927 πιά, τα «μπαιν μιξτ» γίνονταν εν πλήρη μεσημβρία και χωρίς καμιά προφύλαξη. Από τις ακτές του Καλαμακίου μέχρι τη Βουλιαγμένη λούονταν κάθε μέρα μαζί, χιλιάδες άνδρες, γυναίκες, γέροντες και παιδιά. «Δεν είναι απίθανον να εύρη κανείς και αυτόν τον πταισματοδίκην του Πειραιώς, ο οποίος προ μερικών ετών κατεδίκασε τους κολυμβητάς του Φαλήρου διότι εσυνάντησαν εις τα ανοιχτά με γυναίκες…», έγραφαν οι εφημερίδες.

 

Γλυφάδα, Βούλα, Βουλιαγμένη

Το 1927 λοιπόν πρέπει να θεωρηθεί ως έτος καθιέρωσης των μικτών μπάνιων στην Αθήνα. Τα Φάληρα, παρέμεναν ο αγαπημένος θερινός προορισμός των Αθηναίων, αλλά εκεί τα «μπαιν μιξτ» άργησαν να καθιερωθούν. Τρεις ήταν οι πιο πολυσύχναστες και κοσμικές παραλίες για τους οπαδούς τους. Η Γλυφάδα, η Βούλα και η Βουλιαγμένη, που συγκέντρωναν εκατοντάδες λουόμενους, οι οποίοι ανέρχονταν σε χιλιάδες τις Κυριακές. Τα ρεπορτάζ της εποχής είναι απολαυστικά… «Βλέπει κανείς ένα γκρουπ από άνδρες και γυναίκες –νέους όλους― να παίζουν με μια μπάλα φουτ μπωλ μέσα στη θάλασσα. Πιο πέρα μερικοί νέοι και κορίτσια, εκτελούν, χωριστά, αγώνας δρόμου εις την αμμουδιά. Καμμιά φορά παρεκκλίνουν από τον δρόμο τους και κυνηγιούνται μέσα στη θάλασσα…».

Ο παππούς και τα γυμνά…

 

Ξεκάλτσωτες…

 

Το σεντόνι και η υπηρέτρια

Όσο για τις επώνυμες κυρίες, συζύγους βουλευτών, ανωτάτων αξιωματικών, καθηγητών κ.ά., αυτές εμφανίζονταν στην παραλία συνοδευόμενες από τις υπηρέτριές τους. Επελέγαν μεν τα «μπαιν μιξτ», αλλά έπαιρναν και τις προφυλάξεις τους για να αποφύγουν τις «κακές γλώσσες» και τα «κουτσομπολιά» που μπορούσαν να εκθέσουν τις ίδιες και ακόμη περισσότερο τους συζύγους τους. Oι κυρίες ετοιμαζόνταν να πέσουν στη θάλασσα, ενώ οι υπηρέτριες κρατούσαν το προστατευτικό σεντόνι. Εννοείται ότι το μαγιό είχε φορεθεί εκ των προτέρων, αλλά με τον τρόπο αυτό δεν επιτρεπόταν στα αδιάκριτα όμματα να θωρούν τη σκανδαλιστική για την εποχή διαδικασία του «γδυσίματος»!

Προσποιητή… αφέλεια

Δεν ήταν βεβαίως λίγες οι περιπτώσεις εκείνων που επιδίωκαν να προκαλέσουν την προσοχή. Η μεταβατική περίοδος των «μπαιν μιξτ» είχε και τις αρνητικές πλευρές της… Μπορεί το χαλινάρι της σεμνοτυφίας να αποτινασσόταν σιγά-σιγά, αλλά οι γυναίκες δεν έχαναν την ευκαιρία ―πως ήταν δυνατόν άλλωστε― να «εκμεταλλευθούν» τα κάλλη τους προκαλώντας τους παρευρισκόμενους. Πάντως, η Γλυφάδα με λαϊκότερο χαρακτήρα από τη Bούλα και τη Bουλιαγμένη  ήταν εκείνη που προσέλκυε τον περισσότερο κόσμο. Kαι δεν ήταν λίγες οι φορές που θύμιζε το… Ζάππειο των ηλιόλουστων χειμωνιάτικων απογευμάτων.

«Καθιερώθησαν οριστικώς»

Aυτό, διαπίστωναν οι δημοσιογράφοι της εποχής, οι οποίοι αφενός επιβεβαίωναν ότι τα «μπαιν μιξτ» καθιερώθηκαν οριστικά, ενώ δεν απέκλειαν ότι το 1928 ίσως να έβλεπαν το ίδιο θέαμα ακόμη και στο Φάληρο. «Ασφαλώς του χρόνου (δηλ. το 1928) η διάδοσίς των θα παρουσιάζη τόσην διαφοράν και ίσως η εξέλιξις να δυσαρεστήση τους υπερμάχους των αυστηρών ηθών, αλλά δυστυχώς κανείς δεν μπορεί να αντισταθή εις την δύναμιν της εξελίξεως».

Τ. Μωραϊτίνης «Τα μπαιν μιξτ είνε πολιτισμός»

Μπορεί να καθιερώθηκαν και να εξασφάλισαν το ακαταδίωκτο τα «μπαιν μιξτ» αλλά οι συζητήσεις συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια. «Εις την θάλασσαν, όπου λούονται αντιπρόσωποι και των δύο φύλων, πνίγεται η σεμνοτυφία», έγραφε σε ένα χρονογράφημά του (1936) ο Τίμος Μωραϊτίνης, ο οποίος ωστόσο τόνιζε ότι «τα μπαιν μιξτ λέγουν ότι είνε πολιτισμός».

 

Ο σοφός αθηναιο-χρονογράφος προχώρησε ένα βήμα παραπάνω, κάνοντας λόγο για «προμπαινμιξτικήν» και «μεταμπαινμιξτικήν» εποχή! ίποτε πλέον δεν ήταν ίδιο. Οι συναντήσεις των δύο φύλων στις παραλίες της Αττικής σηματοδοτούσαν την «αλλαγή εποχής». Τα μπαιν μιξτ δεν είνε απόλαυσις δροσιάς, καθαριότητος και υγείας. Είνε είδος κοσμικής κινήσεως και ελευθέρας συναντήσεως των δύο φύλων που εξημερώνει τα ήθη», διαπίστωνε ο Μωραϊτίνης.

 

mikros-romios.gr

.

συνεχόμενα έργα διαρρύθμισης.

Γράφει ο Eλευθέριος Γ. Σκιαδάς

Η γνωστή μπιραρία του Μετς είχε μετονομαστεί σε «Τιτάνια» με ιδιοκτήτη τον Μαρτζούκο, ενώ ρετσινούλα Μεσογείων και μεζέδες προσέφερε τα βράδια στις κεφάτες παρέες ο Σπαχός. Πιο πέρα βρισκόταν η γραφική ταβέρνα «Τρία Κυπαρίσσια» του Αποστόλη Οικονόμου, με παραδοσιακή κουζίνα και μια όμορφη ταράτσα, η οποία έβλεπε στο κοσμικό κέντρο του Αρδηττού αλλά και των γύρω συνοικιών. Γνωστές φυσιογνωμίες της πόλης παρήλαυναν κάθε βράδυ, απολαμβάνοντας τη δροσιά και την κεχριμπαρένια παγωμένη ρετσίνα. Παρακάτω, στον ναό της Αγίας Φωτεινής, είχε δημιουργηθεί μία ακόμη εστία διασκέδασης: Το ζαχαροπλαστείο «Μασκώτ» του Νίκου Μπαλάσκα, πασίγνωστο για το γευστικότατο παγωτό. Κοντά ακόμη δύο ταβέρνες, του Μπα και η «Παληά Αθήνα» του Γάκη, αλλά και ο καφενές του Αινίτη, κέντρο παλιών θαμώνων.
Ανεβαίνοντας προς τη Γούβα, μέσω της Μάρκου Μουσούρου, η οποία σχεδιαζόταν ως λεωφόρος κυκλοφορίας τροχοφόρων, πρώτος σταθμός ήταν το μπαρ «Ρομάντζο» του Κοτσέλη. Το «Ρομάντζο» διέθετε ραδιόφωνο! Γεγονός σπάνιο, αφού τα περισσότερα κέντρα είχαν οργανοπαίχτες. Η «λαϊκή» Γούβα, τα καλοκαίρια, είχε προ πολλού… ανεξαρτητοποιηθεί από το κέντρο. Στην οδό Φιλολάου ετοιμαζόταν κινηματογράφος, ενώ τα ονόματα και μόνο των μαγαζιών της περιοχής αποκάλυπταν την ποικιλία της προέλευσης των κατοίκων της: «Δάφνη», «Λιδωρίκιον», «Λιόπεσι», «Κήπος», «Αίγινα», «Σάλωνα», «Ένωσις», κ.ά.